«Ажаніліся ў вопратцы, якую пашыла жонка» — творчая сям’я Янкоўскіх пра народны шлюб, беларускую мову і карты Лапіных
Гарадзенец Антон Янкоўскі стварыў першыя беларускія настольныя гульні, рэканструіраваў карты Лапіных і адкрыў краму «Кубік». З жонкай Настассяй і маленькім Міхасём ён распавёў, як падрыхтаваць традыцыйнае беларускае вяселле, чаму прыпынілася адзіная ў Гародні школа побытавых танцаў і колькі назбіралі на маштабны праект рэканструкцыі старажытных карт Лапіных.
Вы займаецеся шмат якімі праэктамі. Што для вас прыярытэтна?
— Больш за ўсё ўвагі надаю картам ды распрацоўцы настолак. Чатыры гады таму выдалі першую беларускую гульню «Паўстанцы». Яна дала пачатак хвалі беларускіх настолак. Тады мы з Настассяй яшчэ былі нежанатыя. Потым выдалі адукацыйную «Мову» і дзіцячую гульню «Гаспадар цмокаў». Працуем над драўлянай гульнёй «Вежа» і «На трох кітах».
У чым фішка вашых гульняў?
— Гэта першыя беларускамоўныя гульні, за імі можна не толькі цікава бавіць час, але і вывучаць беларускую мову. Гульню «Мова» набываюць нават настаўнікі беларускай мовы, каб выкарыстоўваць на факультатывах або напрыканцы заняткаў. Нашыя «Паўстанцы» сталі сапраўдным хітом. Зараз рыхтуем перавыданне: праз паўгады споўніцца 180 год з моманту паўстання Кастуся Каліноўскага. Гульцы прапанавалі нам свае дадаткі да правіл для «Паўстанцаў». Хутчэй за ўсё, улічым іх. Таксама зробім скураны ці льняны мяшочак — пакуль што вырашаем.
Таксама вы ладзіце гурток побытавых танцаў. Дзе навучыліся танчыць?
— Мы займаліся гуртком з маёй сястрой. Зараз яна з’ехала, таму часова прыпынілі танцы. Можа, восенню вернемся да іх. А навучыцца побытавым танцам нецяжка — можна і ў інтэрнэце паглядзець. У іх не так шмат правіл і складаных дзеянняў, як у мазурцы, напрыклад.
Грошы для реканструкцыі карт Лапіных збіралі на краўдфандынгавай пляцоўцы. Ці шмат сабралі?
— Сабралі каля 70 адсоткаў грошай ад неабходнай сумы. Але нас узрадавалі больш не грошы, а колькасць водгукаў, пазітыўных каментароў. Людзі шмат цікавіліся нашай працай. Да таго ж да нас шмат хто далучыўся: хтосьці дапамог з вокладкай, іншыя — з друкам. Нават у Маскве знайшлі артыкул пра нашу рэканструкцыю і замовілі туды карты. Плануем выходзіць з імі на польскі і літоўскі рынкі — гэта ж амаль стагадовыя карты, у тыя часы імі не толькі беларусы гулялі, але і замежжа. Таксама на былой фабрыцы Лапіных адшукалі іншыя калоды. Напрыклад, рэйнскія карты з выявамі клёнаў, жалудоў. Хочам рэканструіраваць іх і адаслаць на нямецкі рынак. Гэта покерная калода, з 54 картамі.
Настасся, вы адказваеце за мастацкую частку амаль што ўсіх праектаў вашага мужа. Як вы пазнаёміліся?
— Убачылі адзін аднаго ўпершыню на гуртку традыцыйнай культуры. Разам адзначалі святы, ездзілі на імпрэзы — было цікава побач.
Ведаю, што вы нават самі пашылі шлюбную сукенку. Дзе бралі выкрайкі?
— Увогуле я пашыла і мужу кашулю да шлюбу ды яшчэ пару-тройку на замову. Традыцыйны строй ды крой не надта складаныя. Больш цяжка вышываць і аздабляць вопратку. Вучылася гэтаму ад менскіх майстрых. Зразумела, мая вопратка — не на сто адсоткаў рэканструкцыя. Складана рабіць менавіта гарадзенскую вопратку, бо сюды хутка прыйшла гарадская культура і хадзіць у самабытнай вопратцы перасталі. На Палессі ж, напрыклад, традыцыйныя сукенкі насілі амаль да 50–60-х гадоў таго стагоддзя. Цікава, што раней па вопратцы можна было адрозніць, адкуль чалавек прыехаў. У нас, у Гародні, насілі сціплыя сукенкі, а вось на Палессі любілі шмат вышыўкі — цалкам упрыгожаныя рукавы. Цяпер трэба зрабіць кашулю і Міхасю — нашаму маленькаму (смяецца).
Як гадуеце маленькага Міхася?
— Сыну яшчэ няма і двух гадкоў. Ён любіць гуляць драўлянымі цацкамі. Мы не супраць — яны развіваюць фантазію. Чытаем беларускія народныя казкі, але і пра расейскую сароку-варону Міхась таксама ведае. Толькі скажаш: «Пайшлі чытаць пра Маму Му» (шведская казка), малы ўсьміхаецца — яму падабаецца глядзець карцінкі. У сям’і размаўляем па-беларуску, але ж бабулі і дзядулі гавораць на расейскай, таму Міхась вырасце білінгвам. Мы чыталі навуковы артыкул пра тое, што дзіця пачынае размаўляць на той мове, якую чуе ад нараджэння. Нават калі пойдзе ў рускамоўны садок, у яго гэта застанецца. Можа, будуць непаразуменні, але з часам яны згладзяцца.
Ці ёсць у вас сямейныя традыцыі?
— Асаблівай традыцыі ў нас няма. Але ж намагаемся ўсе святы адзначаць разам — збіраемся не толькі ўтрох, але клічам усіх родных, у першую чаргу бацькоў. Асабліва вялікае значэнне надаем Вялікадню і Нараджэнню Хрыстову.
Даведка «ВГ»
Антон і Настасся Янкоўскія — гарадзенцы, дзякуючы якім у нашым горадзе з’явілася першая крама настолак, адкрылася школа побытавых танцаў, зладзіўся першы фестываль настолак. Не так даўно пара аднавіла старажытныя карты Лапіных, якія адзін з гараденцаў знайшоў на былой фабрыцы на вуліцы Будзёнага.