«Мы такія неганаровыя». Як жывуць беларускія палякі ў Адэльску
Жыхары Адэльска лічаць сябе палякамі, размаўляюць на трасянцы, захоўваюць народныя беларускія традыцыі ды сябруюць з усімі. Мы завіталі ў іх свет і даведаліся, як адэльчане рыхтуюцца да Божага нараджэння ды жывуць на штодзень.
«Мы палякі з крві і косьці»
— А-ей, і харашо жывем! Дадуць грошаў — і ўжываем раскошаў. Шкада, што хутка прыляцело і ўміраць трэба. Во гэта бяда, — Марыя Голэнбевска кажа прыказкамі на ўласцівай менавіта Адэльску гаворцы.
Хутка бабулі споў-ніцца 88 год, але яна трымае курэй ды аполвае вялікі агарод. Пераязджаць да дзяцей не хоча — бо ў родным Адэльску ўсё сваё.
— Пенсію своечасова даюць? — пытаемся.
— Ужэж!
— А да касцёла ходзіце?
— Штодня! Калі толькі ест: удзень і ўначы. І то цала жыце, не толькі цяперака.
— А вы беларуска ці полька?
— Полька! — з гонарам адказвае Марыя Францаўна. — Тут усе палякі. Хаця цяперака ўсялякага сорту ёсць.
— Мы палякі з крві і косьці, — дадае яшчэ адна сталая жанчына Рэгіна Саловіч.
Праваслаўных дамоў цяпер каля пятнаццаці, раней дык зусім не было. Нядаўна прыехалі з дзесяць украінскіх сем’яў. Мясцовыя жыхары як сапраўдныя талерантныя беларусы запэўніваюць, што сябруюць з усімі.
Святы Антоні побач з Леніным
Аднак мястэчка па-ранейшаму застаецца з польскім прысмакам, а жыццё віруе вакол касцёла. Нават нерэлігійныя фэсты ды кірмашы пачынаюцца са святой Імшы. А ў цэнтры мястэчка ўсталявалі помнік святому Антонію Падуанскаму. Цікава, што з другога боку плошчы з ім добра ўжываецца Ленін.
— Мы такія неганаровыя, у нас і Ленін стаіць. А што нам — хай стаіць! Усё роўна гэта гісторыя, — пасміхаецца яшчэ адна наша суразмоўца пані Владзя, якая дапамагае ксяндзу ў касцёле.
Дарэчы, святы Антоні адлюстраваны на гербе Адэльска. Яго шануюць як свайго апекуна, просяць дапамагчы знайсці рэчы, якія згубіліся, звяртаюцца ў сур’ёзных патрэбах. Памаліцца прыязджаюць нават здалёк. Пані Владзя расказала цудоўную гісторыю сваёй хроснай. У той пасля родаў адняліся ногі, але пасля малітвы ў касцёле да святога жанчына вярнулася дадому сама.
Пякуць ламанцы…
Касцёл згуртуе людзей таксама на свята Божага нараджэння, да якога тут ужо рыхтуюцца. Адэльскія ўмеліцы вышываюць да свята сурвэткі, елкі з тканіны ды іншыя вырабы.
— Сімвалам калядаў з’яўляецца певень ды васьміканечная калядная зорка, — распавядае кіраўнік гуртка па вышыўцы Цэнтра культуры і народнай творчасці Наталля Кавалькова.
Не забываюцца тут і на ткацтва. Рэгіна Францаўна дагэтуль памятае, як заправіць кросны ды спраўляцца з калаўроткай.
Увечары 24 снежня сем’і збіраюцца на вігілію з поснымі стравамі, апоўначы ідуць на пастэрку — адмысловую Імшу на Раство. На святочны стол гаспадыні пякуць хатні хлеб, збіваюць свойскае масла ды вырабляюць сыр. Малочныя вырабы, а таксама бабка з кішкай ужо сталі харчовым «брэндам» мястэчка.
— Упярод («раней». — Заўв. «ВГ») пастэркі ўвечары не было. Была вігілія ў хаце, а пастэрка — раненько, ў сем часоў, — тлумачыць пані Владзя. — Гатовім вячэру: ламанцы пячэм, мак мелем, робім галубцы посныя з грыбамі, пярлоўкай ды маркоўкай. Модлімса, чытаем кусочак Эвангеліі. Пасля ўключаем Польшчу, слухаем календы, спяваем ды чакаем, каб пайсці да касцёла.
…ды прымаюць калядоўшчыкаў
Па хатах калядуе моладзь ды дзеці.
— І да вас заходзяць? — пытаемся ў Марыі Францаўны.
— Ужэж! Бо я жду!
— А чым частуеце?
— Мужчынам паўлітра паставіла, а дзецям рублёў трохі дасі, якіх пячэнняў, яблык, апельсін. Што маеш — не шкадуеш.
Бабулі ходзяць у клуб, спяваюць у хоры «Бабушкі-адэльшчанкі». Жартам кажуць, што танцуюць «польку ў дванаццаць кален».
Рухавыя тут жыхары ды самабытныя. Аднак вымірае паволі мястэчка: «Шэсць мужчын ці знойдзеце па ўсёй вуліцы?..» — бядуе пані Владзя.
— Ідзіце з Богам, шчаслівенька! — развітваюцца мясцовыя бабулі, і, падаецца, гэта так па-беларуску.
