Таямнічае папярэджанне для вескі Макараўцы
Мaе дзяціства i ранняе юнацтва прыпала на перыяд даэлектрычнага жыцця. Маці, якую ўсе па вясковаму проста называлі Настусяй, была вострай на язык, ведала многа прыказак i прымавак, не цуралася расказваць розныя гісторыі з уласнага жыцця i жыцця знаемых. Адну з такіх гісторый я запамятаў асабліва добра. Калі я яе слухаў, спачатку нібыта мароз па скуры прабягаў, а потым цела мімаволі ахоплівалі дрыжыкі. Страшыць i весяліць – гэта два аснаўныя вектары расказаў, якія панавалі на вясковых пасядушках.
Дык вось пра тое самае здарэнне. Яно мела месца недзе каля ста гадоў таму назад у весцы Макараўцы Бераставіцкага раена. Яго ўдзельнікам быў мой дзед Вікенцій (па-вясковаму Вінцэнты), якому давялося ў свой час старажыць касцел. Гэты касцел на высокім узгорку, пабудаваны напрыканцы XVIII стагоддзя, стаіць па сенняшні дзень, у самым цэнтры парафіяльных могілак, абнесеных тоўстым мурам з вялікіх валуноў. На прыкасцельным дзядзінцу з аднаго боку мясцілася плябанія (дом ксяндза), з другога – дом, у якім некалі жыў арганіст, а у пaкoi, звернутым акенцам у бок касцела, была старожка (цяплушка для вартаўніка).
А пiльнаваць было што. У касцеле захоўвалася шмат чаго, што вызывала спакусу ў людзей гэтага гатунку – дараносіца з залатой ці пазалочанай цэнтральнай часткай, сярэбраныя i пазалочаныя чашы, арнаты, капы i другое богаслужэбнае адзенне ксяндза i г.д.
Дык вось, аднойчы дзед Вінцэнты прыйшоў на варту, абышоў, як належыць, касцел, упэўніўся, што ўсе дзверы зачынены, праверыў замкі i пайшоў грэцца. Распаліў у пячурцы агонь. Было ціха, маркотна, а цеплы подых пячуркі напаўняў млоснасцю. Павекі пачалі зліпацца, і дзед пачаў кемарыць. Праз пэўны час дзеда разбудзіў рэзкі стук у акенца i мужчынскі голас: «Вінцэнты, агонь у касцеле!»
– Агонь увесь час гарыць у касцеле, – крыху збянтэжана прамямліў дзед. Мелася на ўвазе, што перад галоўным алтаром пастаянна гарыць лампадка (невялікая пасудзіна з кнатом, напоўненая маслам) або гарэлка.
Прайшло яшчэ некалькі хвілін, i зноў жа стук у акенца i настойлівы голас. Тут ужо дзед страпянуўся. Накінуў на плечы армяк, узяў у руку увесісты кій i выйшау за дзверы. Нікога каля старожкі не было. Глянуў на касцел i… ледзь не абамлеў. Святла ў вокнах было значна больш, чым магла даць невялікая лампадка ці газавая лямпачка.
Незразумела чаму, але ўспыхнула газавая гарэлка. Дзед хуценька выцягнуў касцельныя ключы з кішэні, адчыніў дзверы i прыняўся тушыць палыхаючую гарэлку. «Дамажы мне, Божа», – пачаў маліцца стары. Xiбa дапамог. Урэшце рэшт дзед здагадаўся сарваць з сябе армяк i ўхутаць ім гарэлку. Агонь задыхнуўся i патух. Дзед запаліў другую гарэлку, як патрабуюць касцельныя каноны, і выйшаў. Абышоў касцел навокал. Крыжы i надмагільныя пліты моўчкі ахоўвалі пакой нябожчыкаў.
Назаўтра стаў пытаць ycix i кожнага, хто ў той позні час мог апынуцца недалека ад могілак. Але нічога не дабіўся.
Прайшоў час, ніхто з цяперашніх прыхажан Макараўскага касцела не ведае, што насупраць аднаго з бакавых уваходаў у касцел быў некалі пахаваны дзед Вінцэнты, які ў свой час, магчыма, выратаваў касцел ад пажару з дапамогай невядомага яму вяшчальніка. А касцел стаіць. Дзейнічае. Адлічвае гады свайго трэццяга стагоддзя.
Даслаў Казiмiр КОЙТА.